“Goditja në tru është një gjendje që ndodh kur furnizimi me gjak i trurit zvogëlohet si rezultat i bllokimit (goditje ishemike e trurit) ose këputjes apo shpërthimit të enës së gjakut (goditje hemorragjike e trurit). Pa gjak, truri nuk mund të marrë oksigjen dhe lëndë ushqyese, kështu që qelizat në zonën e prekur të trurit së shpejti mund të vdesin”, shpjegon logopedia Bardha Lleshi.
Por cili është të roli i logopedes për të ndihmuar personat që pësojnë goditje në tru të përmirësojnë të folurin? Për këtë Bardha Lleshi shpjegon se terapia e të folurit pas goditjes në tru mund të jetë e dobishme për një shumëllojshmëri të gjerë të këtyre personave, duke përfshirë ata me kushte të tilla si afazia, apraksia e të folurit, disartria dhe disfagia. Nëpërmjet ushtrimeve të individualizuara, teknikave adaptive dhe edukimit, terapia e të folurit pas goditjes në tru është një mënyrë e shkëlqyer për të përmirësuar funksionet që lidhen me komunikimin, njohjen dhe gëlltitjen.
“Aktualisht unë kam një rast të një zonje 60 vjeç. Për shkak të hipertensionit ajo ka kaluar një ishemi cerebrale në anën e majtë të trurit dhe kjo i ka shkaktuar probleme me të folurin dhe të kuptuarin e gjuhës (afazi)”,tregon logopedia
Intervista e plotë:
- Çfarë e shkakton goditjen në tru?
Goditja në tru është një gjendje që ndodh kur furnizimi me gjak i trurit zvogëlohet si rezultat i bllokimit (goditje ishemike e trurit) ose këputjes apo shpërthimit të enës së gjakut (goditje hemorragjike e trurit). Pa gjak, truri nuk mund të marrë oksigjen dhe lëndë ushqyese, kështu që qelizat në zonën e prekur të trurit së shpejti mund të vdesin.
- Cilat janë simptoma që “paralajmërojnë” se mund të përballemi me një goditje në tru?
Disa njerëz do të përjetojnë simptoma të tilla si dhimbje koke, mpirje ose ndjesi shpimi gjilpërash disa ditë përpara se të kenë një goditje serioze. Një studim tregon se 43% e pacientëve me goditje në tru përjetuan simptoma të vogla të goditjes deri në një javë përpara se të kishin një goditje të rëndë.
- Cilat janë simptomat pas goditjes në tru?
Simptomat e goditjes në tru mund të jenë të ndryshme për çdo pacient, ndër të cilat simptomat më të zakonshme janë:
Dobësi ose paralizë e fytyrës, krahut ose këmbës
Koordinim ose ekuilibër i dobët
Vështirësi në të folur ose vështirësi për të kuptuar të folurit
Vështirësi në gëlltitje
Probleme me shikimin (shikim i paqartë, shikim i dyfishtë ose humbje e shikimit)
Ngurtësi ose humbje e ndjesisë në njërën anë të trupit
- Si ndikojnë goditjet në tru, në të komunikim, të lexuarin, shtypurin dhe dërgimin e mesazheve?
Problemet e komunikimit janë shumë të zakonshme pas një goditjeje. Rreth një e treta e personave që kanë kaluar një goditjet në tru kanë probleme me të folurit, leximin, shkrimin dhe të kuptuarit se çfarë u thonë njerëzit e tjerë.
Kryesisht këta persona kanë këto probleme si më poshtë:
Afazia ndikon në aftësinë tuaj për të folur dhe për të kuptuar atë që thonë të tjerët. Mund të ndikojë gjithashtu në aftësinë tuaj për të lexuar dhe shkruar. Kjo ndodh kur nuk jeni më në gjendje të kuptoni ose përdorni gjuhën. Afazia është një problem i zakonshëm pas goditjes në tru. Do të prekë njerëzit në mënyra të ndryshme dhe asnjë dy njerëz nuk do të ketë të njëjtat vështirësi.
Disartria ndodh kur nuk jeni në gjendje të kontrolloni mirë muskujt e fytyrës, gojës dhe fytit, kështu që është e vështirë të flisni qartë. Kjo mund të nënkuptojë që fjalimi juaj bëhet i paqartë ose i ngadalshëm ose se zëri juaj tingëllon i qetë.
Apraksia e të folurit është kur nuk mund të lëvizni muskujt e fytyrës, gojës ose fytit sipas rendit që ju nevojitet kur jeni duke folur. Kjo mund ta bëjë të vështirë për njerëzit e tjerë që të kuptojnë.
Agraphia përkufizohet si ndërprerja e aftësive të shkrimit të paprekura më parë për shkak të një dëmtimi të fituar të trurit. Goditja në tru mbetet shkaku më i zakonshëm i dëmtimit të gjuhës; megjithatë, çrregullimet e të shkruarit, duke përfshirë agrafinë, nënvlerësohen te pacientët me goditje në tru.
- Shpesh herë thonë se nëse një person pëson goditje në tru humb inteligjencën, a është e vërtetë?
Deri në dy të tretat e pacientëve me goditje në tru përjetojnë dëmtime njohëse ose rënie konjitive pas një goditjeje; afërsisht një e treta vazhdojnë të zhvillojnë demencë. Rreziku për dëmtim ose rënie njohëse rritet nga historia e goditjes.
6. Roli që ka komunikimi me familjarët dhe të afërmit? A shërben si terapia?
Kujdestarët, anëtarët e familjes dhe të dashurit e tjerë mund të luajnë një rol jetësor në nxitjen e rikuperimit pas goditjes në tru. Përveç inkurajimit të pacinentit për të marrë pjesë në terapinë e të folurit, ata gjithashtu mund t’i kujtojnë dhe motivojnë ato që të vazhdojnë të praktikojnë aftësitë që kanë fituar në terapi në shtëpi.
Logopedët gjithashtu mund të jenë në gjendje të edukojnë kujdestarët dhe të dashurit mbi strategjitë për të mbështetur pacientët në baza ditore. Kjo mund të përfshijë edukimin në lidhje me mënyrë më të mirë të komunikimit me të mbijetuarit me deficite të të folurit dhe gjuhës, të mbështesë ata me sfida dhe të sigurojë një dietë të shëndetshme dhe të sigurt për pacientët me disfagi.
Ndërsa rikuperimi nga goditja në tru mund të jetë sfidues, mbështetja nga kujdestarët dhe të dashurit mund të ndihmojë në motivimin e tyre që të vazhdojnë të ndjekin shërimin. Pranimi i përmirësimeve të vogla, mbrojtja për kujdesin e duhur dhe të qenit i pranishëm si në kohë të mira ashtu edhe në të këqija mund të bëjë një botë ndryshimi. Logopedët janë udhëzues të shkëlqyer për kujdestarët dhe familjarët me të cilët mund të bashkëpunojnë për të mbështetur pacientët dhe për të promovuar shërimin.
7. Si mund ta ndihmojë një logopede një person që ka vështirësi me të folurën? Të lutem a mund të tregosh një përvojë nëse keni?
Terapia e të folurit pas goditjes në tru mund të jetë e dobishme për një shumëllojshmëri të gjerë të këtyre personave, duke përfshirë ata me kushte të tilla si afazia, apraksia e të folurit, disartria dhe disfagia. Nëpërmjet ushtrimeve të individualizuara, teknikave adaptive dhe edukimit, terapia e të folurit pas goditjes në tru është një mënyrë e shkëlqyer për të përmirësuar funksionet që lidhen me komunikimin, njohjen dhe gëlltitjen.
Aktualisht unë kam një rast të një zonje 60 vjeç. Për shkak të hipertensionit ajo ka kaluar një ishemi cerebrale në anën e majtë të trurit dhe kjo i ka shkaktuar probleme me të folurin dhe të kuptuarin e gjuhës (afazi).
Ka shumë strategji dhe ndërhyrje trajtimi që mund të përdoren gjatë terapisë së të folurit pas goditjes në tru. Në varësi të nevojave të të mbijetuarit, ne logopedët mund të përdorim trajtimet e mëposhtme për të nxitur shërimin:
Ushtrime. Ushtrimet oral-motorike dhe/ose njohëse mund të përdoren për të përmirësuar aftësitë e komunikimit dhe të gëlltitjes. Ushtrimet oral-motorike mund të përfshijnë lëvizje specifike, të koordinuara të gojës, gjuhës dhe fytyrës, ndërsa ushtrimet njohëse mund të përfshijnë detyra emërtimi ose kujtese.
Aktivitete terapeutike. Aktivitetet angazhuese mund të jenë më motivuese për këta persona, gjë që mund të çojë në praktikë më të përsëritur të aftësive dhe përmirësimit të tyre. Shembuj të aktiviteteve terapeutike përfshijnë ushtrimin e lojërave me fjalë ose plotësimin e detyrave që përfshijnë udhëzime me shumë hapa.
Teknikat e Kompensimit. Ndërsa qëllimi përfundimtar i terapisë së të folurit pas goditjes në tru është rikuperimi i funksioneve të humbura, të mësuarit për të punuar rreth deficiteve aktuale është gjithashtu i rëndësishëm. Teknikat e kompensimit, të tilla si të folurit më ngadalë ose konsumimi i një diete të modifikuar, mund t’i ndihmojnë të mbijetuarit të marrin pjesë në aktivitetet e përditshme në mënyrë më të sigurt, më të lehtë dhe të pavarur.
Terapia e intonacionit melodik. E referuar gjithashtu si terapi e këndimit, kjo është një teknikë që terapistët e të folurit mund të përdorin për të ndihmuar ata që luftojnë me prodhimin e të folurit. Këndimi aktivizon një zonë të ndryshme të trurit sesa të folurit, kështu që të mbijetuarit që nuk janë në gjendje të flasin mund të jenë ende në gjendje të shprehin fjalë gjatë këndimit.
Këto janë vetëm disa nga ndërhyrjet e shumta që terapistët e të folurit mund të përdorin për të nxitur rikuperimin pas goditjes në tru. Ndërsa këto teknika janë mënyra të shkëlqyera për të filluar rrugën drejt rimëkëmbjes, vazhdimi i ushtrimeve dhe aktiviteteve të përdorura gjatë terapisë së të folurit në shtëpi është thelbësor në përmirësimin e tyre.
* Ky është artikull ekskluziv i Bebja.com, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”. Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Bebja.com” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.