Tumoret gjinekologjike janë një rritje anormale e qelizave që zhvillohen në organet riprodhuese të gruas, duke përfshirë mitrën, vezoret, qafën e mitrës, tubat fallopianë, vaginën dhe vulvën. Këto rritje mund të jenë beninje ose malinje (kancerogjene). Kështu shpjegon mjekja Enxhi Çeta.
Në një intervistë për Bebja.com mjekja thotë se tumori i qafës së mitrës (kanceri i qafës së mitrës) është një sëmundje që shpesh nuk ka simptoma në fazat e hershme, duke e bërë të vështirë zbulimin e tij pa ekzaminime të rregullta. Megjithatë, kur kanceri përparon, mund të shfaqen disa simptoma që kërkojnë vëmendje mjekësore.
Pap test është një mjet i rëndësishëm për zbulimin e hershëm të ndryshimeve në qelizat e qafës së mitrës që mund të çojnë në kancer. Sipas doktoreshës ky test ndihmon në identifikimin e qelizave jo normale, metaplazive, neoplazive, lezioneve para-kanceroze, të cilat mund të trajtohen për të parandaluar zhvillimin e kancerit.
Intervista e plotë:
1.Doktoresha Enxhi si fillin dëshironim të shpjegoje për lexuesit çfarë janë tumoret gjinekologjike?
Tumoret gjinekologjike janë një rritje anormale e qelizave që zhvillohen në organet riprodhuese të gruas, duke përfshirë mitrën, vezoret, qafën e mitrës, tubat fallopianë, vaginën dhe vulvën. Këto rritje mund të jenë beninje ose malinje (kancerogjene). Tumoret beninje nuk përhapen në indet përreth dhe zakonisht nuk janë kërcënuese për jetën, ndërsa tumoret malinje mund të përhapen në pjesë të tjera të trupit dhe janë potencialisht vdekjeprurëse.
Llojet kryesore të tumoreve gjinekologjike malinje janë:
1. Kanceri i mitrës (endometrial): Fillon në shtresën e brendshme të mitrës (endometriumi). Ky është kanceri më i zakonshëm gjinekologjik dhe shpesh shfaqet me gjakderdhje të pazakontë vaginale.
2. Kanceri i vezoreve: Fillon në vezore, organet që prodhojnë qelizat vezë dhe hormone seksuale femërore. Ky lloj kanceri shpesh diagnostikohet në faza të avancuara për shkak të mungesës së simptomave të dukshme në fazat e hershme.
3. Kanceri i qafës së mitrës (qafa e mitrës): Fillon në pjesën e poshtme të mitrës që lidh mitrën me vaginën. Infeksioni me lloje të caktuara të virusit të papilomës njerëzore (HPV) është një faktor rreziku i njohur.
4. Kanceri i vaginës: Një sëmundje e rrallë ku qelizat në vaginë rriten në mënyrë të pakontrolluar. Shpesh ndodh te gratë mbi 60 vjeç.
5. Kanceri i vulvës: Një sëmundje e rrallë që fillon në pjesën e jashtme të organeve gjenitale femërore. Shpesh ndodh te gratë mbi 70 vjeç.
6. Kanceri i tubave fallopianë: Një lloj i rrallë kanceri që fillon në tubat që lidhin vezoret me mitrën. Ky lloj kanceri shpesh diagnostikohet në faza të avancuara.
2. Cilat janë simptomat e kancerit të qafës së mitrës? Kur duhet ti drejtohen mjekut?
Tumori i qafës së mitrës (kanceri i qafës së mitrës) është një sëmundje që shpesh nuk ka simptoma në fazat e hershme, duke e bërë të vështirë zbulimin e tij pa ekzaminime të rregullta. Megjithatë, kur kanceri përparon, mund të shfaqen disa simptoma që kërkojnë vëmendje mjekësore.
Në fazat e avancuara, simptomat mund të përfshijnë:
* Gjakderdhje e pazakontë vaginale, përfshirë gjakderdhje pas marrëdhënieve seksuale, midis periudhave ose pas menopauzës
* Sekrecione vaginale të pazakonta, të cilat mund të jenë ujore, të ngjyrosura me gjak ose me erë të keqe
* Dhimbje gjatë marrëdhënieve seksuale ose dhimbje në zonën e legenit
* Dhimbje të shpinës së poshtme, të vazhdueshme dhe pa shkak të dukshëm.
* Gjakderdhje gjatë ekzaminimeve pelvike ose pas tyre
* Menstruacione më të rënda ose më të gjata se zakonisht.
* Ndjesi e përgjithshme sëmundjeje, si lodhje e tepruar, humbje peshe dhe mungesë oreksi
* Probleme me urinimin ose jashtëqitjen, si dhimbje, gjak në urinë ose vështirësi në urinim.
Pap test është një mjet i rëndësishëm për zbulimin e hershëm të ndryshimeve në qelizat e qafës së mitrës që mund të çojnë në kancer. Ky test ndihmon në identifikimin e qelizave jo normale, metaplazive, neoplazive, lezioneve para-kanceroze, të cilat mund të trajtohen për të parandaluar zhvillimin e kancerit. Testimi për HPV gjithashtu është i rëndësishëm, pasi ky virus është shkaktari kryesor i shumicës së rasteve të kancerit të qafës së mitrës.
Në disa raste, mund të përdoret një test i ri në shtëpi për kancerin e qafës së mitrës, i cili është miratuar nga FDA. Ky test lejon grumbullimin e mostrave në shtëpi dhe dërgimin e tyre për analizë, duke ofruar një alternativë më të rehatshme për testet tradicionale. Megjithatë, rezultatet pozitive ende kërkojnë ndjekje mjekësore për të konfirmuar ose trajtuar ndryshimet e mundshme.
3. Sa shpesh duhet të kryhen kontrolle mjekësore për të kapur në kohë tumoret gjinekologjike? Testi i qelizave për kancerin e qafës së mitrës çfarë roli ka?
Kontrolli i rregullt gjinekologjik është thelbësor për zbulimin e hershëm të kancereve gjinekologjike, veçanërisht kancerit të qafës së mitrës. Ky kontroll përfshin teste si Pap test (Papanicolaou) dhe testimin për HPV (Human Papillomavirus), të cilat ndihmojnë në identifikimin e ndryshimeve para-kanceroze dhe të kancerit në faza të hershme.
Rekomandimet për frekuencën e kontrolleve gjinekologjike ndryshojnë sipas moshës dhe historisë mjekësore të individit.
Gratë 21–29 vjeç: Pap test çdo 3 vjet.
Gratë 30–65 vjeç:
* Pap test çdo 3 vjet.
* Testimi për HPV çdo 5 vjet
Gratë mbi 65 vjeç: Nëse kanë pasur rezultate negative të testeve për 10 vitet e fundit dhe nuk kanë histori të lezioneve para-kanceroze, mund të ndalojnë testimin. Nëse kanë histori të lezioneve para-kanceroze, mund të vazhdojnë testimin për 20 vjet pas diagnozës.
Gratë që kanë pasur histerektomi (heqje të mitrës dhe qafës së mitrës) për arsye jo të lidhura me kancerin: Nuk rekomandohet testimi rutinë për kancerin e qafës së mitrës.
4.Çfarë e shkakton kancerin e qafës së mitrës?
Infeksioni me HPV është shkaktari kryesor i kancerit të qafës së mitrës. Ky virus transmetohet kryesisht përmes kontaktit seksual dhe ka shumë lloje. Disa lloje të HPV-së mund të shkaktojnë ndryshime në qelizat e qafës së mitrës që mund të çojnë në kancer nëse nuk trajtohen, veçanërisht llojet e njohura si “me rrezik të lartë”, si HPV-16 dhe HPV-18.
Përveç infeksionit me HPV, disa faktorë të tjerë mund të rrisin rrezikun për zhvillimin e kancerit të qafës së mitrës:
Pirja e duhanit: Kimikatet në tymin e duhanit mund të dëmtojnë qelizat e qafës së mitrës dhe të rrisin rrezikun e zhvillimit të kancerit.
Sistemi imunitar i dobësuar: Kushtet që dobësojnë sistemin imunitar, si infeksioni me HIV, mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të kancerit të qafës së mitrës.
Përdorimi i kontraceptivëve oralë për periudha të gjata: Disa studime sugjerojnë se përdorimi i kontracseptivëve oralë për më shumë se 5 vjet mund të rrisë rrezikun e zhvillimit të kancerit të qafës së mitrës në individët që janë infektuar me HPV.
Ekspozimi ndaj diethylstilbestrol (DES): Gratë që janë ekspozuar ndaj këtij hormoni sintetik gjatë shtatzënisë së nënës së tyre (midis viteve 1940 dhe 1971) kanë një rrezik më të lartë për zhvillimin e një lloji të kancerit të qafës së mitrës të quajtur adenokarcinoma me qeliza të qarta.
5. Cilat janë llojet e kancerit të qafës së mitrës?
Kanceri i qafës së mitrës (kanceri cervikal) klasifikohet kryesisht nga ana histologjike, sipas llojit të qelizave nga të cilat origjinon tumori. Këto lloje ndihmojnë mjekët të përcaktojnë trajtimin dhe prognozën më të përshtatshme.
Llojet kryesore të kancerit të qafës së mitrës janë:
1. Karcinoma e qelizave të sheshta (Squamous Cell Carcinoma)
Përbën rreth 80–90% të rasteve të kancerit të qafës së mitrës. Krijohet nga qelizat e sheshta që mbulojnë sipërfaqen e jashtme të qafës së mitrës
2. Adenokarcinoma
Fillon në qelizat gjëndrore të brendshme të qafës së mitrës të cilat prodhojnë mukus. Përbën rreth 10–20% të rasteve të kancerit të qafës së mitrës. Mund të jetë më e vështirë për t’u zbuluar në faza të hershme përmes testeve standarde si Pap TEST, pasi ndodhet më thellë në kanal.
3. Adenosquamous Carcinoma (Karcinoma adenoskuamozë)
Ka karakteristika të të dyja llojeve, si qelizat sheshore ashtu edhe ato gjëndrore. Rreth 3–10% të rasteve.
6.Si trajtohet kanceri i qafës së mitrës?
Trajtimi i kancerit të qafës së mitrës përcaktohet nga faza e sëmundjes, shëndeti i përgjithshëm i pacientes dhe dëshirat e saj, veçanërisht nëse dëshiron të mbetet shtatzënë në të ardhmen. Opsionet kryesore të trajtimit përfshijnë kirurgjinë, terapinë me rrezatim, kimioterapinë, terapinë e synuar dhe imunoterapinë.
Kirurgjia është shpesh opsioni i parë për kancerin e qafës së mitrës në faza të hershme:
* Konizimi: Heqja e një pjesë të vogël në formë koni të qafës së mitrës për të hequr qelizat e prekura.
* Heqja e qafës së mitrës dhe disa indeve përreth, duke ruajtur mitrën për të mundësuar shtatzëninë në të ardhmen.
* Histerektomia totale: Heqja e mitrës dhe qafës së mitrës; mund të bëhet përmes vaginës, barkut ose me laparoskopi.
* Heqja totale e mitrës, vaginës, vezoreve, fshikëzës, zorrës së trashë dhe disa nyjave limfatike; përdoret për kanceret më të avancuara.
Radioterapia përdor rrezatim me energji të lartë për të shkatërruar qelizat kancerogjene:
* Brachyterapia: Vendosja e burimeve radioaktive brenda vaginës për të trajtuar drejtpërdrejt qelizat kancerogjene.
* Terapia me rrezatim të jashtëm: Përdorimi i rrezatimit nga jashtë për të shkatërruar qelizat kancerogjene.
* Kimioterapi me rrezatim (chemoradiotherapy): Kombinimi i kimioterapisë dhe rrezatimit për të trajtuar kanceret më të avancuara.
7.Kur rekomandohet kirurgjia dhe Radioterapia?
Siç e përmenda me sipër, në trajtimin e kancerit të qafës së mitrës, zgjedhja midis kirurgjisë dhe radioterapisë varet nga faza e sëmundjes, lloji histologjik i tumorit, shëndeti i përgjithshëm i pacientes dhe dëshirat për ruajtjen e fertilitetit.
Kirurgjia është shpesh opsioni i parë për trajtimin e kancerit të qafës së mitrës në faza të hershme, veçanërisht kur tumori është i vogël dhe nuk ka shenja të përhapjes në inde të tjera.
Në raste të caktuara, kirurgjia mund të kombinohet me radioterapi për të ulur rrezikun e rikthimit të kancerit, sidomos kur ka përfshirje të nyjeve limfatike.
Radioterapia mund të përdoret:
* Si trajtim kryesor: Për tumore më të mëdha ose kur kanceri është përhapur jashtë qafës së mitrës.
* Pas kirurgjisë: Kur ka rrezik të rikthimit, si përfshirja e nyjeve limfatike.
* Si trajtim paliativ: Për lehtësimin e simptomave si dhimbje ose gjakderdhje në faza të avancuara të sëmundjes.
Në rastin e kancerit të qafës së mitrës adenokarcinom, kirurgjia rekomandohet si opsioni kryesor. Nëse pacientja nuk është e përshtatshme për kirurgji, kimioterapia e kombinuar me radioterapi është alternativa e dytë. Nëse ka dyshim për përfshirje të nyjeve limfatike, kimioterapia e kombinuar me radioterapi është shpesh zgjedhja e parë.
Kimioterapia përdor ilaçe për të shkatërruar qelizat kancerogjene:
* Përdorimi: Përdoret për kanceret që janë përhapur ose pas operacionit për të parandaluar rikthimin.
* Kombinimi me rrezatim: Përdoret shpesh në kombinim me terapinë me rrezatim për të rritur efektivitetin.
8.Të lutemi një mesazh sensibilizues për lexuesit?
Kanceri i qafës së mitrës është një nga llojet më të parandalueshme dhe më të trajtueshme. Me disa hapa të thjeshtë, mund të shpëtojmë jetë. Ndër këto masa që mund të ndërmerren janë:
1. Vaksinimi kundër HPV-së Virusi i papilomës njerëzore (HPV) është shkaktari kryesor i kancerit të qafës së mitrës. Vaksina HPV është efektive deri në 90% në parandalimin e këtij kanceri dhe është e rekomanduar për vajzat dhe djemtë që në moshën 11–12 vjeçare.
2. Kontrolli i rregullt i qafës së mitrës Edhe pas vaksinimit, është e rëndësishme të bëni kontrolle të rregullta. Pap testi dhe testi HPV ndihmojnë në zbulimin e ndryshimeve para-kancerogjene.
3. Kujdesi ndaj shëndetit të përgjithshëm Mos pini duhan, përdorni mbrojtje gjatë marrëdhënieve seksuale dhe shmangni shumë partnere seksuale. Këto masa ndihmojnë në uljen e rrezikut të infeksionit HPV. Gjithashtu, mbani një stil jetese të shëndetshëm me ushqim të balancuar dhe aktivitet fizik.
4. Mos e injoroni shenjën më të vogël Gjakderdhjet e pazakonta, dhimbjet gjatë marrëdhënieve seksuale ose sekrecionet e pazakonta mund të jenë shenja të hershme të kancerit të qafës së mitrës. Nëse i vini re, konsultohuni menjeherë me gjinekologun tuaj.
E rëndesishme është të informohemi, të flasim hapur dhe të veprojmë sepse eshtë një nga sëmundjet më të përhapura të grave dhe çdo grua ka të drejtë të kujdeset për shëndetin e saj. Çdo grua ka të drejtë të jetojë pa frikë.
* Ky është artikull ekskluziv i Bebja.com, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”. Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Bebja.com” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.