Kanceri i lëkurës është rritja jonormale e qelizave të lëkurës. Kryesisht zhvillohet në lëkurën e ekspozuar ndaj diellit, por mund të ndodhë edhe në zonat e lëkurës që nuk janë zakonisht të ekspozuara ndaj dritës së diellit. Kështu shpjegon mjekja Afërdita Stroka.
Në një intervistë për Bebja.com Afërdita Stroka tregon se ekzistojnë tre lloje kryesore të kancerit të lëkurës – karcinoma e qelizave bazale,
karcinoma e qelizave skuamoze dhe melanoma.
Sipas mjekes kushdo që kalon kohë të konsiderueshme në diell mund të zhvillojë kancer të lëkurës, veçanërisht nëse lëkura nuk mbrohet nga kremrat e diellit ose veshjet. Nxirja është reagimi i lëndimit të lëkurës tuaj ndaj rrezatimit të tepërt UV.
Intervista e plotë me Dr.Afërdita Stroka:
1-Çfarë është kanceri i lëkurës?
Kanceri i lëkurës është rritja jonormale e qelizave të lëkurës. Kryesisht zhvillohet në lëkurën e ekspozuar ndaj diellit, por mund të ndodhë edhe në zonat e lëkurës që nuk janë zakonisht të ekspozuara ndaj dritës së diellit. Ekzistojnë tre lloje kryesore të kancerit të lëkurës – karcinoma e qelizave bazale, karcinoma e qelizave skuamoze dhe melanoma.
2-Cilat janë zonat ku shfaqet me shpesh kanceri i lëkurës?
Kanceri i lëkurës zhvillohet kryesisht në zonat e lëkurës që janë më të ekspozuara ndaj diellit, duke përfshirë lëkurën e kokës, fytyrën, buzët, veshët, qafën, gjoksin, krahët dhe duart, dhe këmbët tek gratë, por mund të formohet gjithashtu në zonat që rrallë e shohin dritën e diellit si pëllëmbët, nën thonjtë e duarve ose këmbëve dhe zonën gjenitale.
3-Cilët janë faktorët që mund të rrisin rrezikun e kancerit të lëkurës?
-Çdokush, pavarësisht nga ngjyra e lëkurës, mund të preket nga kjo patologji. Megjithatë, personat me më pak pigment (melaninë) në lëkurë kanë më pak mbrojtje nga rrezatimi i dëmshëm UV. Nëse keni flokë biond ose të kuq dhe sy me ngjyrë të çelur, dhe keni njolla ose digjeni lehtësisht nga dielli, keni shumë më shumë gjasa të zhvilloni kancer të lëkurës sesa një person me lëkurë më të errët. Kanceri i lëkurës prek njerëzit e të gjitha toneve të lëkurës, përfshirë ata me ngjyrë më të errët.
Kur melanoma shfaqet te njerëzit me nuanca të errëta të lëkurës, ka më shumë gjasa të ndodhë në zona që normalisht nuk janë të ekspozuara ndaj diellit, si p.sh. pëllëmbët e duarve dhe shputat e këmbëve. Pjesa më e madhe e dëmtimit të ADN-së në qelizat e lëkurës rezulton nga rrezatimi ultravjollcë (UV) që gjendet në rrezet e diellit dhe në dritat e përdorura në shtretërit për nxirje lëkurë.
Ekspozimi në diell nuk shpjegon kanceret e lëkurës që zhvillohen në lëkurë që zakonisht nuk është e ekspozuar ndaj dritës së diellit. Kjo tregon se faktorë të tjerë mund të kontribuojnë në rrezikun e kancerit të lëkurës, të tilla si ekspozimi ndaj substancave toksike ose të kesh një gjendje që dobëson sistemin imunitar.
-Një histori djegie nga dielli. Të kesh një ose më shumë djegie nga dielli me flluska në fëmijëri ose adoleshencë, rrit rrezikun e zhvillimit të kancerit të lëkurës. Djegiet nga dielli në moshë madhore janë gjithashtu një faktor rreziku.
-Ekspozimi i tepërt i diellit. Kushdo që kalon kohë të konsiderueshme në diell mund të zhvillojë kancer të lëkurës, veçanërisht nëse lëkura nuk mbrohet nga kremrat e diellit ose veshjet. Nxirja është reagimi i lëndimit të lëkurës tuaj ndaj rrezatimit të tepërt UV.
-Klima me diell ose në lartësi të madhe. Njerëzit që jetojnë në klimat me diell dhe të ngrohtë janë të ekspozuar ndaj dritës së diellit më shumë sesa njerëzit që jetojnë në klimat më të ftohta. Të jetosh në lartësi, ku rrezet e diellit janë më të forta, gjithashtu ju ekspozojnë më shumë ndaj rrezatimit.
-Nishanet. Njerëzit që kanë shumë nishane ose nishane jonormale të quajtur nevuse displastike janë në rrezik të shtuar të kancerit të lëkurës. Këto nishane jonormale – të cilat duken të parregullta dhe në përgjithësi janë më të mëdhenj se nishanet normale
– kanë më shumë gjasa se të tjerët të bëhen kancerogjene. Nëse keni një histori të nishaneve jonormale, kontrollojini ato rregullisht për ndryshime. -Lezionet parakanceroze të lëkurës. Pasja e lezioneve të lëkurës të njohura si keratoza aktinike mund të rrisë rrezikun e zhvillimit të kancerit të lëkurës. Këto rritje prekanceroze të lëkurës zakonisht shfaqen si njolla, lezione me luspa që variojnë në ngjyrë nga kafe në rozë të errët. Ato janë më të zakonshme në fytyrë, kokë dhe duart e njerëzve me lëkurë të hapur, lëkura e të cilëve është dëmtuar nga dielli.
-Një histori familjare e kancerit të lëkurës. Nëse njëri nga prindërit tuaj ose një vëlla ose motra ka pasur kancer të lëkurës, ju mund të keni një rrezik në rritje të sëmundjes.
-Një histori personale e kancerit të lëkurës. Nëse keni zhvilluar një herë kancerin e lëkurës, jeni në rrezik për ta zhvilluar atë përsëri.
-Një sistem imunitar i dobësuar. Njerëzit me sistem imunitar të dobësuar kanë një rrezik më të madh të zhvillimit të kancerit të lëkurës. Kjo përfshin njerëzit që jetojnë me HIV/AIDS dhe ata që marrin ilaçe imunosupresuese pas transplantimit të organeve.
-Ekspozimi ndaj rrezatimit. Njerëzit që kanë marrë trajtim me rrezatim për sëmundje të lëkurës si ekzema dhe aknet mund të kenë një rrezik në rritje të kancerit të lëkurës, veçanërisht karcinomës së qelizave bazale.
-Ekspozimi ndaj substancave të caktuara. Ekspozimi ndaj substancave të caktuara, si arseniku, mund të rrisë rrezikun e kancerit të lëkurës.
-Shmangni diellin në mes të ditës, rrezet e diellit janë më të forta ndërmjet orës 10:00 dhe 16:00. Programoni aktivitete në natyrë për periudha të tjera të ditës, edhe në dimër ose kur qielli është me re.
4-Si të parandalojmë kancerin e lëkurës?
-Përdorni krem kundër diellit me spektër të gjerë me SPF të paktën 30, edhe në ditët me re. Aplikoni me bollëk kremin kundër diellit dhe riaplikoni çdo dy orë – ose më shpesh nëse jeni duke notuar ose duke djersitur. Përdorni kremin kundër diellit në të gjithë lëkurën e ekspozuar, duke përfshirë buzët, majat e veshëve dhe pjesën e pasme të duarve dhe qafës.
-Vishni veshje mbrojtëse. Kremrat e diellit nuk sigurojnë mbrojtje të plotë nga rrezet UV. Pra, mbuloni lëkurën tuaj me veshje të errëta, të endura fort që mbulojnë krahët dhe këmbët, dhe një kapelë me strehë të gjerë, e cila ofron më shumë mbrojtje. Mos harroni syzet e diellit. Kërkoni ato që bllokojnë të
dy llojet e rrezatimit UV – rrezet UVA dhe UVB.
-Shmangni shtretërit për nxirje. Dritat e përdorura në shtretër lëshojnë rreze UV dhe mund të rrisin rrezikun e kancerit të lëkurës.
-Jini të vetëdijshëm për medikamentet sensibilizuese ndaj diellit. Disa barna të zakonshme me recetë dhe pa recetë, duke përfshirë antibiotikët, mund ta bëjnë lëkurën tuaj më të ndjeshme ndaj dritës së diellit.
5-Cila duhet të jetë frekuenca e vizitave që të parandalojmë kancerin e lëkurës. Në çfarë faze vijnë zakonisht pacientët tek mjeku?
Kontrolloni rregullisht lëkurën tuaj dhe raportoni ndryshimet tek mjeku juaj. Ekzaminoni shpesh lëkurën për rritje të reja të lëkurës ose ndryshime në nishanet ekzistuese, njollat, gungat dhe shenjat e lindjes. Kontrollet mjekësore për ekzaminimin e nishaneve duhet te bëhen një herë në vit, por nëse mjeku e vlerëson më të shpeshtë apo më të rrallë, kjo është në varësi të gjendjes së pacientit.
Përgjithësisht në vendin tonë ka një neglizhencë në vlerësimin e kancerit të lëkurës dhe kjo është e rrezikshme për shkak të komplikacioneve të mëvonshme të kësaj patologjie, por tek brezat e rinj, ka një sensibilizim ne këtë drejtim dhe kjo është për tu vlerësuar.
* Ky është artikull ekskluziv i Bebja.com, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”. Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Bebja.com” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.